Podstawy prawne badań sanitarno-epidemiologicznych

Zgodnie z punktem 1 artykułu 2 Ustawy z 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, badanie sanitarno-epidemiologiczne obejmuje badanie lekarskie, badania laboratoryjne oraz dodatkowe badania i konsultacje specjalistyczne, wykonywane w ramach nadzoru epidemiologicznego w celu wykrycia biologicznych czynników chorobotwórczych lub potwierdzenia rozpoznania choroby zakaźnej.

Dla kogo badania są obowiązkowe

Zgodnie z art. 6. ust. 1 Ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (tj. Dz.U. z 2019 r. poz. 1239) obowiązkowym badaniom sanitarno-epidemiologicznym, określonym na podstawie art. 10 ust. 2 pkt 2, podlegają:

1. podejrzani o zakażenie lub chorobę zakaźną;
2. noworodki, niemowlęta i kobiety w ciąży, podejrzane o zakażenie lub chorobę zakaźną mogącą się szerzyć z matki na płód lub dziecko;
3. nosiciele, ozdrowieńcy oraz osoby, które były narażone na zakażenie przez styczność z osobami zakażonymi, chorymi lub materiałem zakaźnym;
4. uczniowie, studenci i doktoranci kształcący się do wykonywania prac, przy wykonywaniu których istnieje możliwość przeniesienia zakażenia lub choroby zakaźnej na inne osoby;
5. osoby podejmujące lub wykonujące prace, przy wykonywaniu których istnieje możliwość przeniesienia zakażenia lub choroby zakaźnej na inne osoby.

Skierowanie na badania

Zgodnie z art. 6 ust. 2 ww. ustawy na obowiązkowe badania sanitarno-epidemiologiczne kieruje:

1. osoby, o których mowa w ust. 1 w pkt 1-3 – właściwy dla ich miejsca pobytu państwowy powiatowy inspektor sanitarny;
2. osoby, o których mowa w ust. 1 w pkt 4 – kierujący szkołą albo rektor uczelni lub osoba przez nich upoważniona;
3. osoby, o których mowa w ust.1 w pkt 5 – pracodawca albo zlecający wykonanie prac.

Badania można wykonać także bez skierowania!

Badania laboratoryjne

Przeprowadzanie badań laboratoryjnych zgodnie z przepisami systemu zgodności jest realizowane przez akredytowane laboratoria, takie jak te Państwowej Inspekcji Sanitarnej, podległe Ministerstwu Spraw Wewnętrznych czy Wojskowej Inspekcji Sanitarnej. Istnieje także możliwość korzystania z innych laboratoriów na mocy umów zawartych z wymienionymi organami.

Badania lekarskie

W świetle art. 7 ust. 1 Ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi badanie lekarskie przeprowadza lekarz podstawowej opieki zdrowotnej lub lekarz wykonujący zadania służby medycyny pracy w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r. o służbie medycyny pracy.

Ważność orzeczenia

O częstotliwości i zakresie badań decyduje lekarz, gdyż to on wydaje orzeczenie lekarskie:

1. o zdolności do wykonywania prac, przy wykonywaniu których istnieje możliwość przeniesienia zakażenia lub choroby zakaźnej na inne osoby;
2. o czasowych lub trwałych przeciwwskazaniach do wykonywania prac, przy wykonywaniu których istnieje możliwość przeniesienia zakażenia lub choroby zakaźnej na inne osoby.

W związku z Ustawą z 5 grudnia 2008 roku dotyczącą zapobiegania i zwalczania zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, jedynym niezbędnym dokumentem dla zatrudnionych jest orzeczenie lekarskie, które zastąpiło wcześniej obowiązującą tzw. książeczkę sanepidowską.

Nie istnieje konkretne wskazanie w prawie podstawowym czy szczegółowym, które by precyzyjnie określało, jak często badanie sanitarne powinno być odnawiane. Lekarz, mając dostęp do odpowiedniej wiedzy medycznej i informacji od pracodawcy (lub pracownika) o typie i miejscu wykonywania pracy, może zasugerować kolejną datę przeprowadzenia takiego badania.

Orzeczenie lekarskie do celów sanitarno-epidemiologicznych utrzymuje swoją ważność, o ile nie ma żadnych dowodów na zakażenie czynnikami, które uniemożliwiają wykonywanie określonej pracy. Kwestia aktualności badań jest także związana z kontynuacją pracy w danym miejscu, zakresem i rodzajem wykonywanych zadań, jak również odpowiednim udokumentowaniem badania w dokumentacji medycznej lekarza prowadzącego badania.

Podstawy prawne

1. Ustawa z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi.
2. Ustawa z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia.
3. Rozporządzenie (WE) Nr 852/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie higieny środków spożywczych.
4. Ustawa o Państwowej Inspekcji Sanitarnej z dnia 14 marca 1985 r.